Verbindende wegen

Vergroenen van routes die verschillende settings met elkaar verbinden

Groene (en blauwe) verbindingen nodigen uit tot fietsen en wandelen tussen de settings en wijken. De lucht is er schoner, de natuurgeluiden aangenamer en het uitzicht mooier. En de stad wordt ecologischer en klimaatbestendiger.

Het juiste groen op de juiste plaats

Vergroenen is altijd goed. Het juiste groen op de juiste plaats zorgt ervoor dat gezond groen niet hoeft te concurreren met klimaat of vastgoedwaarde.

Inspiratie

  • Neem een voorbeeld aan Rondje Hillegom en breid de 3-30-300 regel uit met 3000 meter groene wandelroute om de wijk, het recreatie- of bedrijventerrein.
  • Realiseer groene verbindingsroutes binnen en tussen wijken, zoals in Leiden en Rotterdam. In Leiden wil de gemeente het Leidse Singelpark uitbreiden met een Tweede Groene Ring: Genieten van groen voor alle generaties in de Tweede Groene Ring – Gemeente Leiden. En in Rotterdam verbindt de Groene Connectie 11 groene initiatieven met een looproute.
  • Maak van parkeerplaatsen minituinen als een brede weg versmald wordt om autoverkeer te weren, zoals in de wijk Assendorp in Zwolle. Kunnen de parkeerplaatsen voorlopig niet weg? Verander de bestrating door een meer open profiel waarin planten kunnen groeien.
  • Een gezonde groene route is veilig, beschut tegen zon en wind en liefst toegankelijk voor mensen met mobiliteitsbeperkingen. Ook goede bewegwijzering, verlichting, bankjes en oversteekplaatsen horen hierbij.
  • Let op dat volwassen bomen elkaar niet raken met hun boomkronen: dit belemmert de circulatie waardoor fijnstof en uitlaatgassen onder de bomen blijven hangen.
  • Stimuleer multifunctioneel gebruik door (kleine) speel- of ontmoetingsplekken op te nemen in de ruimte. In Nijverdal werd bij de herinrichting van een doorgaande weg verharding vervangen door groen en fonteinen waardoor een fijne verblijfsruimte is  ontstaan voor winkelend publiek en horecagasten.

Partners in vergroening

Als je de verbindingswegen tussen de settings wilt vergroenen voor gezondheid is altijd samenwerking met meerdere partijen nodig. Sommige partijen zijn bij alle settings betrokken, zoals gemeente, GGD, buurtbewoners en groenbedrijven/ontwerpers. Daarnaast is een aantal partijen specifiek betrokken bij de werkomgeving. Partijen hebben nu eenmaal verschillende belangen, rollen en bijdragen. Toch kan elke partner helpen succes te behalen met slimme acties. Per partij beschrijven we de (mogelijke) belangen en welke rol en bijdrage zij kunnen leveren, en benoemen we succesfactoren.

Belang:

Vergroten van draagvlak voor vergroenen onder politiek bestuur en burgers. Verminderen van gezondheidsverschillen door vooral in kwetsbare buurten ontmoetingsplekken en mooier uitzicht te creëren. Combinatievoordelen van groen benutten: gezondheid naast leefbaarheid, klimaat, biodiversiteit, vastgoedwaarde en vestigingsklimaat.

Rol en bijdrage:

Benoem expliciet gezondheid in visie, plannen, uitvragen en vergunningen. Normeren wateropvang en groenbeheer en bij ruimte voor spelen, bewegen en ontmoeten; bij vergunningverlening, subsidie of andere stimulerende maatregelen.

Samenwerking tussen sociaal en fysiek domein stimuleren, bijv naast aanleg van een groenblauw netwerk het gebruik van groene plekken stimuleren.

Succesfactoren:

Focus niet alleen op groen voor ‘gemakkelijke’ meetbare waarden, zoals fijnstof of temperatuur, maar ook om te bewegen, ontspannen of ontmoeten.

Begin op plekken waar dit het hardst nodig is: bewoners van aandachtswijken hebben meeste gezondheidswinst van groen. Betrek bewoners vroegtijdig en sluit aan bij hun (soms uiteenlopende) wensen of ideeën. Kijk waar gemotiveerd van beperkende regels kan worden afgeweken.

Vergroenen positioneren als noodzaak voor gezondheid, verkoeling, waterberging, sociale verbinding en leefbaarheid, en niet als alleen als kostenpost.

Vorm een interne groep ambtenaren van verschillende afdelingen en werk aan een integrale aanpak. Betrek de politiek. Reserveer tijd, ondersteuning en budget. Communiceer proces en resultaten.

Koppel vergroenen voor gezondheid geplande werkzaamheden voor riolering, nieuw wegdek, klimaatbestendig maken of herstructurering. Zoek creatieve oplossingen, combineer groen met andere functies en denk in lagen.

Belang:
De gezondheid van inwoners beschermen en bevorderen van door gezonde gebiedsontwikkeling en -herinrichting met meer groen. Meer groen kan helpen bij het verkleinen van gezondheidsverschillen.

Bijdrage:
Aanleveren van gegevens op wijkniveau over bevolkingssamenstelling en gezondheid. Adviseren welke groenmaatregel het beste gezondheidseffect heeft bij planvorming of bij vergunningverlening. Ook eventueel het benoemen van risico’s zoals pollen, teken, algvorming of ongedierte. Monitoren van de effecten van vergroening op beweeggedrag, welzijn of andere gezondheidsmaten onder inwoners. Creëren van bewustwording bij de bevolking over wat groen kan doen voor gezondheid.

Succesfactoren:

Werk samen binnen de GGD. Stimuleer de gemeente om gezondheidsaspecten van groen integraal mee te nemen in plannen en beheer. Betrek inwoners actief. Zorg voor verbinding door activiteiten te organiseren vanuit welzijn, sport en (eerstelijns) zorg, zodat groen door de kwetsbaarste inwoners daadwerkelijk wordt gebruikt. Zet in op samenwerking met gemeente, milieudienst, natuurorganisaties of sociaal wijkteams.

Belang:
Een gezonde wijk met veel groen is fijn wonen en dus van belang voor alle buurtbewoners. Betrek buurtbewoners bij welk groen voor welke functie op welke plek wordt aangelegd en hoe het wordt onderhouden. In elke buurt zijn mensen met groene vingers die zich voor de buurt willen inzetten. Samen groen aanleggen en onderhouden levert gezelligheid, sociale samenhang en een mooie buurt op.

Rol en bijdrage:

Laat buurtbewoners meedenken met gemeentelijke plannen. Koop samen snippergroen en laat hen helpen bij aanleg en onderhoud van buurtgroen. Regel samen geld, bijvoorbeeld via de gemeente of een fonds: een klein budget voor planten of gereedschap doet vaak al veel. 

Succesfactoren: Zorg voor voldoende diversiteit in de groene buurtwerkgroep en betrek mensen uit verschillende culturen en inkomenssituaties. Vraag minder actieve inwoners wat ze zouden willen met groen. Organiseer dagdelen om samen onderhoud te plegen en deel het gereedschap met elkaar.  Samen groenten kweken en koken kan mensen uit verschillende culturele achtergronden verbinden, zoals de Dordtse groeituinen. Organiseer een leuke activiteit waar de hele buurt in het groen kan genieten, zoals een picknick of bbq.

 

Belang:
Inzetten van professionaliteit bij het ontwerp van groene infrastructuur, bijdragen aan verbetering van de leefkwaliteit, goed gebruik van ruimte en routes en duurzame ruimtelijke oplossingen, en bewaken van de esthetische kwaliteit van de groene ruimte.

Rol en bijdrage: 
Ontwerpen van groene verbindingsroutes in samenhang met ruimtelijke ordening, stadsplanning en beheer. Bevordering van duurzaam vervoer.

Succesfactoren: 

Maak een integraal gebiedsplan. Combineer groen voor gezondheid met veiligheid, klimaat en biodiversiteit. Werk samen met lokale overheden, bedrijven, organisaties en gebruikers, creëer draagvlak door voorlichting en overleg.

Belang:

Ontwerpen van veilig, duurzaam, toegankelijk en onderhoudsvriendelijk groen, dat intensief gebruik stimuleert en bijdraagt aan behoud van biodiversiteit en esthetische waarde. En dat bruikbaar is voor de (specifieke) doelgroep en zorgt voor tevreden opdrachtgevers.

Rol en bijdrage:

Organiseren van inspiratie- en co-creatiesessies en eventueel procesregie van de brede werkgroep. Adviseren bij regelgeving en vergunningen. Ontwerpen vanuit maatwerk, plan maken voor beheer en onderhoud. Aanleg en jaarlijkse inspectie en eventueel uitvoering onderhoud. 

Succesfactoren:

Uitgebreide kennis over de gezondheidswaarde van groen en ervaring met ontwerp(proces) voor zorginstellingen. Plezier in samenwerken met brede groep betrokkenen. Maatwerk in locatie, rekening houden met budget. Samenhang in totaalontwerp met inzet van diversiteit aan beweeg, ontmoet- en rustmogelijkheden met slimme gebruikscombinaties. Goede verbindingen met aangrenzende (groene) ruimtes. Anticiperen op snelle erosie grasveld of speeltoestellen en langetermijn-onderhoudsplan met eventueel de inzet van vrijwilligers of gebruikers.

Belang:
Zorgen dat het beschermen en behouden van natuur en biodiversiteit niet ondersneeuwen bij planvorming, maar oplossingen bieden voor duurzaamheidsvraagstukken. Ecologische kennis helpen verspreiden en verankeren in (langetermijn) plannen en zo onomkeerbare schade voorkomen. Versterken van participatie en daarmee wensen van bewoners inbrengen in plannen.
  

Rol:
Ecologisch adviseur bij groenbeleid, klimaatbeleid en ruimtelijke plannen. Bevorderen participatie. Advies en hulp (van vrijwilligers) bij aanplant en onderhoud. Educatie en bewustwording. 

Succesfactoren:
Vroegtijdige en structurele betrokkenheid draagt bij aan het vormen van een gezamenlijke visie en doelen, net als erkenning van ecologische expertise en relevante netwerk. Regelmatige overlegmomenten en open communicatie verhogen participatie en draagvlak. Incentives zoals subsidies zorgen voor duurzame betrokkenheid. Inzet van de leden bij duurzaam beheer.

Stappenplannen en handreikingen

Er zijn veel goede tools beschikbaar om te helpen vergroenen, al zijn ze niet altijd specifiek gericht op gezondheid. Voeg de gezondheidsargumenten van specifieke partners toe, zoals de GGD of bedrijfsarts.

  • Stedin heeft samen met ecologen en Naturalis een lijst opgesteld met infranatuur-maatregelen. De nadruk ligt hierbij op biodiversiteit. Gezondheid is impliciet opgenomen, net als in de overige opgenomen tools.
  • In de Storymap Natuurinclusieve verstedelijking biedt de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland een overzicht van redenen en voorbeelden om op verschillende schaalgroottes groene verbindingen te realiseren tussen wijken, steden en ommelanden.
  • Groenblauwe Netwerken bieden een digitaal overzicht van de voordelen van groenblauwe dooradering als basis voor een circulaire stad.

Hulp en advies