Zorgomgeving
Een groene zorgomgeving heeft positief effect op patiënten, cliënten, bezoekers en medewerkers
Een groene zorgomgeving biedt patiënten, cliënten, gasten en medewerkers extra toegevoegde waarde: uitzicht op de natuur vermindert pijn en ongemak en kijken of luisteren naar vogels, zachte wind of water kan stress verlichten, stemming verbeteren, agitatie verminderen en de kwaliteit van leven verbeteren. Natuur kan als behandelkamer worden ingezet, waardoor zowel patiënt als behandelaar hun portie groen krijgen.
Het juiste groen op de juiste plaats
Zowel grote als kleine zorginstellingen kunnen natuur in de omgeving verwerken om gezondheid te bevorderen. Natuur stimuleert zelfs ambulante patiënten en hoogbejaarde inwoners om buiten actief te worden. Vooral bij patiënten die zich minder gezond voelen of sociaal contact niet makkelijk kunnen regelen stimuleert een groene omgeving onderlinge ontmoeting.
Inspiratie
Eerstelijn
- Huisartsenpraktijk Hartje Dorp in het Limburgse Munstergeleen heeft een moestuin gerealiseerd waar al 25 vrijwilligers uit de wijk actief zijn.
- De Buitenfysiotherapeut zet bestaand groen in de buurt in bij behandeling van patiënten, de natuur is de oefenruimte buiten.
Ziekenhuizen kunnen op en rond hun gebouwen natuur toevoegen met een daktuin, gevelgroen, tuinkamers of groene parkeerplaatsen.
- Bij de nieuwbouw van Erasmus Medisch Centrum is natuur aangelegd in daktuinen, binnentuinen, atria en publieksgebieden.
- De Buitenstebinnentuin van VieCurie in Venlo heeft een wachtruimte in een verwarmde kas die leidt naar de tuin met kabbelend beekje en zitjes.
- UMC Utrecht heeft Intensive Care patiëntenkamers die op een daktuin uitkijken.
Geestelijke Gezondheidszorg is met Groene GGZ van IVN en Nature for Health actief zorginstellingen aan het vergroenen.
- Parnassia Groep in Den Haag maakt een blotevoetenpad, voedselbosjes, verticale tuinen en integreren van natuur in behandelingen.
Verpleging en verzorging in onder meer woonzorgcentra bieden steeds vaker groene buitenruimtes voor hun inwoners.
- Zo heeft de beleeftuin van woonzorgcentrum Crabbehoven in Dordrecht een volière, kippenren, moestuin en bloemenweiden.
- In Woonzorgcentrum De Strijp in Den Haag introduceerde een arts en vrijwilliger diverse buitenactiviteiten voor bewoners in afgeschermde tuinen. Beleving van de natuur met allerlei activiteiten bleek goed combineerbaar met aanleg van extra groen door een kruidentuin en kweekbak.
Gehandicaptenzorg beschikt vaak ook over terreinen waar ruimte is voor mooie ervaringen of activiteiten met natuur.
- Ipse de Bruggen heeft in Zoetermeer een belevingsspeeltuin, fitnesslaantje, laarzenpad en wandelpaden gemaakt voor hun cliënten met verstandelijke of meervoudige handicaps.
- In Twente heeft Stichting Aveleijn samen met Staatsbosbeheer moestuinen en directe toegang vanuit gebouwen tot een groene omgeving gerealiseerd. Zo krijgen cliënten de kans om zelf groenten te verbouwen in een prikkelarme omgeving. En daarmee is ook het welzijn en de gezondheid van de zorgmedewerkers gediend.
Partners in vergroening
Een groene zorgomgeving creëer je samen. Maar, niet iedereen kan of wil hetzelfde. Partijen hebben nu eenmaal verschillende belangen, rollen en bijdragen. Toch kan elke partner helpen succes te behalen met slimme acties. Per partij beschrijven we de (mogelijke) belangen en welke rol en bijdrage zij kunnen leveren, en benoemen we succesfactoren.
Belang:
Een groene omgeving zorgt voor een kortere ligduur van patiënten en leidt tot grotere tevredenheid onder patiënten en zorgverleners. En een groendak draagt bij aan minder energiekosten.
Rol en bijdrage:
Regelen van financiering, eventueel met sponsors of crowdfunding, coördinatie van het proces van plan tot uitvoering, het tijdig betrekken van medici, verpleegkundigen, facilitair personeel, patiënten en mantelzorgers bij de plannen en de implementatie in het dagelijks werk.
Succesfactoren:
Neem nieuwbouw- of verbouwingsplannen als aanleiding voor vergroening, inzet (regionaal) bekende personen voor crowdfunding of het werven van donateurs zoals in het Tergooi Ziekenhuis in Hilversum. Informeer personeel over het belang van toegang tot groen voor de gezondheid van zorgafhankelijke patiënten, zet inspirerende voorbeelden en voorlopers in om draagvlak te vergroten onder het personeel. Neem de zorgen van personeel serieus en zoek samen oplossingen. Neem de tijd voor integratie in dagelijkse routines, bijvoorbeeld door training.
Belang:
Bijdragen aan werkzame oplossingen en frisse ideeën vanuit eigen behoeften en ervaring.
Rol en bijdrage:
Meedenken over inrichting en gebruik, soms ook bijdragen aan aanleg en onderhoud.
Succesfactoren:
Inbrengen van ideeën en wensen, en helpen bij het organiseren van activiteiten om gebruik van het groen te stimuleren.
Belang:
De gezondheid van inwoners beschermen en bevorderen van door gezonde gebiedsontwikkeling en -herinrichting met meer groen. Meer groen kan helpen bij het verkleinen van gezondheidsverschillen.
Bijdrage:
Aanleveren van gegevens op wijkniveau over bevolkingssamenstelling en gezondheid. Adviseren welke groenmaatregel het beste gezondheidseffect heeft bij planvorming of bij vergunningverlening. Ook eventueel het benoemen van risico’s zoals pollen, teken, algvorming of ongedierte. Monitoren van de effecten van vergroening op beweeggedrag, welzijn of andere gezondheidsmaten onder inwoners. Creëren van bewustwording bij de bevolking over wat groen kan doen voor gezondheid.
Succesfactoren:
Werk samen binnen de GGD. Stimuleer de gemeente om gezondheidsaspecten van groen integraal mee te nemen in plannen en beheer. Betrek inwoners actief. Zorg voor verbinding door activiteiten te organiseren vanuit welzijn, sport en (eerstelijns) zorg, zodat groen door de kwetsbaarste inwoners daadwerkelijk wordt gebruikt. Zet in op samenwerking met gemeente, milieudienst, natuurorganisaties of sociaal wijkteams.
Belang:
Een gezonde wijk met veel groen is fijn wonen en dus van belang voor alle buurtbewoners. Betrek buurtbewoners bij welk groen voor welke functie op welke plek wordt aangelegd en hoe het wordt onderhouden. In elke buurt zijn mensen met groene vingers die zich voor de buurt willen inzetten. Samen groen aanleggen en onderhouden levert gezelligheid, sociale samenhang en een mooie buurt op.
Rol en bijdrage:
Laat buurtbewoners meedenken met gemeentelijke plannen. Koop samen snippergroen en laat hen helpen bij aanleg en onderhoud van buurtgroen. Regel samen geld, bijvoorbeeld via de gemeente of een fonds: een klein budget voor planten of gereedschap doet vaak al veel.
Succesfactoren:
Zorg voor voldoende diversiteit in de groene buurtwerkgroep en betrek mensen uit verschillende culturen en inkomenssituaties. Vraag minder actieve inwoners wat ze zouden willen met groen. Organiseer dagdelen om samen onderhoud te plegen en deel het gereedschap met elkaar. Samen groenten kweken en koken kan mensen uit verschillende culturele achtergronden verbinden, zoals in de Dordtse groeituinen. Organiseer leuke activiteiten waar de hele buurt in het groen kan genieten, zoals een picknick of bbq.
Belang:
Ontwerpen van veilig, duurzaam, toegankelijk en onderhoudsvriendelijk groen, dat intensief gebruik stimuleert en bijdraagt aan behoud van biodiversiteit en esthetische waarde. En dat bruikbaar is voor de (specifieke) doelgroep en zorgt voor tevreden opdrachtgevers.
Rol en bijdrage:
Organiseren van inspiratie- en co-creatiesessies en eventueel procesregie van de brede werkgroep, adviseren bij regelgeving en vergunningen, ontwerpen vanuit maatwerk, aanleg, plan maken voor beheer en onderhoud, jaarlijkse inspectie en eventueel uitvoering onderhoud.
Succesfactoren:
Uitgebreide kennis over de gezondheidswaarde van groen en ervaring met ontwerp(proces) voor zorginstellingen. Plezier in samenwerken met brede groep betrokkenen. Maatwerk in locatie, rekening houden met budget. Samenhang in totaalontwerp met inzet van diversiteit aan beweeg, ontmoet- en rustmogelijkheden met slimme gebruikscombinaties. Goede verbindingen met aangrenzende (groene) ruimtes. Anticiperen op snelle erosie grasveld of speeltoestellen en langetermijn-onderhoudsplan met eventueel de inzet van vrijwilligers of gebruikers.
Belang:
Zorgen dat het beschermen en behouden van natuur en biodiversiteit niet ondersneeuwen bij planvorming, maar oplossingen bieden voor duurzaamheidsvraagstukken. Ecologische kennis helpen verspreiden en verankeren in (langetermijn) plannen en zo onomkeerbare schade voorkomen. Versterken van participatie en daarmee wensen van bewoners inbrengen in plannen.
Rol en bijdrage: Ecologisch adviseur bij groenbeleid, klimaatbeleid en ruimtelijke plannen. Bevorderen participatie. Advies en hulp (van vrijwilligers) bij aanplant en onderhoud. Educatie en bewustwording.
Succesfactoren:
Vroegtijdige en structurele betrokkenheid draagt bij aan het vormen van een gezamenlijke visie en doelen, net als erkenning van ecologische expertise en relevante netwerk. Regelmatige overlegmomenten en open communicatie verhogen participatie en draagvlak. Incentives zoals subsidies zorgen voor duurzame betrokkenheid. Inzet van de leden bij duurzaam beheer.
Stappenplannen en handreikingen
Er zijn veel goede tools beschikbaar om te helpen vergroenen.
- Van kale vlakte naar inspirerende belevingstuin is een brochure van de Universiteit van Antwerpen en beschrijft de stappen in het vergroeningsproces.
- Het Handboek Groene GGZ is op aanvraag beschikbaar en bevat checklists voor een omgevingsscan, intakegesprek, inspiratiesessies, en beschrijft ook valkuilen en zgn ‘tackeltechnieken’ voor het omgaan met weerstanden.
- Groen in en rond ziekenhuizen is een evidence based inpiratiegids met voorbeelden van de aanpak in diverse ziekenhuisafdelingen.
- Met hun aanpak Groen doen Zorg helpt het IVN instellingen voor langdurige zorg onder meer met trainingen om groen in de dagelijkse zorg te integreren of hulp te vinden bij onderhoud of gebruik.
- Tuinontwerper Martin Knol ontwikkelde een matrix voor groene zorglandschappen vanuit Maslov’s behoeftehiërarchie. De matrix dient als hulpmiddel voor ontwerp.
Hulp en advies
- Nature for Health Foundation: jasperina@nfhfoundation.com
- Groene GGZ: westerveen@ivn.nl of rob@nfhfoundation.com
- Green Deal Duurzame Zorg: duurzamezorg@rivm.nl